Zrównoważone nawożenie wpływa na prawidłowy wzrost roślin, zwiększa plon u gatunków jadalnych i poprawia walory dekoracyjne gatunków ozdobnych. Natomiast brak nawożenia, niezrównoważone nawożenie czy nawet niewłaściwy odczyn gleby mogą doprowadzić do niedoboru konkretnych pierwiastków pokarmowych. Warto nauczyć się rozpoznawać objawy.
Co daje rozpoznawanie niedoborów makro- i mikroelementów?
W uprawach profesjonalnych spraw zasobności i żyzności gleby nie pozostawia się przypadkowi. Nawożenie dostosowuje się do potrzeb gatunku, metody uprawy i zasobności gleby opartej na badaniach, np. analizie laboratoryjnej. W przydomowych ogrodach czy na podmiejskiej działce nie ma to aż takiego znaczenia. Warto natomiast rozpoznawać niedobory pierwiastków u roślin, aby przeciwdziałać, a jednocześnie nie pomylić ich z chorobami inwazyjnymi, np. grzybowymi.
Technicznie rzecz biorąc niedobór makro- i mikroelementów jest uznawany za chorobę fizjologiczną.
Niedobory pierwiastków u roślin. Rola makroelementów
Nawozy rolnicze i ogrodnicze w głównej mierze opierają się na mikroskładnikach, gdyż są to najważniejsze budulce roślin. Dlatego najczęściej w produktach „pojawiają się” oznaczenia NPK, co oznacza ilość i proporcje azotu, fosforu oraz potasu.
Co prawda makroelementy występują w dużej ilości w glebie, ale jednocześnie rośliny mają względem nich duże potrzeby. Szacuje się, że każdy z pierwiastków stanowi ok 0,01% świeżej zielonej masy. Dlatego wspomaganie gleby, zwłaszcza mniej żyznej, powinno być wykonywane regularnie.
- Azot (N) – to główny budulec odpowiadający za prawidłowy wzrost. Ponadto bierze udział w wielu różnych procesach fizjologicznych. Niedobór występuje rzadko. Objawem jest słaba siła wzrostu i zbyt wczesne dojrzewanie owoców. Ponadto zieleń jest jaśniejsza, szybko żółknie i brązowieje. Nawozy z azotem stosuje się do końca lata, w późniejszym okresie bowiem może nie pozwolić roślinie przejść w stan spoczynku (wciąż tworzy części zielone) i tym samym zwiększa jej podatność na mróz. Dodatkowo przenawożone rośliny częściej są porażane przez choroby i atakowane przez szkodniki.
- Fosfor (P) – jedną z najważniejszych funkcji jest pobudzanie kwitnienia i owocowania, ponadto wspomaganie rozwoju systemu korzeniowego. Pośrednio fosfor zwiększa odporność roślin. Należy dostarczać go regularnie, gdyż m.in. wchodzi w reakcje z magnezem, wapniem, żelazem i glinem tworząc trudno rozpuszczalne związki. Szczególnie często taki problem pojawia się na glebach zasadowych. Cechą charakterystyczną niedoboru jest nienaturalny fioletowawy połysk liści (zwłaszcza na dolnej stronie starszych blaszek) oraz zielonych pędów. Poza tym występuje karłowatość.
- Potas (K) – powoduje m.in. lepsze krzewienie roślin i w dużym stopniu wpływa na odporność (na suszę i mróz). Przy niedoborze rośliny często więdną. Brzegi liści wyglądają jakby były przypalone. Jest głównym składnikiem nawozów jesiennych, np. Nawóz uniwersalny jesienny (Ogród 2001). Nadmiar potasu prowadzi m.in. do niedoboru magnezu.
- Magnez (Mg) – jest głównym składnikiem chlorofilu. Objawy niedoboru magnezu u roślin są bardzo łatwe do rozpoznania. To żółknięcie blaszki liściowej między unerwieniem. Są bardziej widoczne na starszych blaszkach liściowych.
- Wapń (Ca) – jest nie tylko niezbędnym składnikiem dla roślin, ale także obniża odczyn gleby. Niedobór powoduje brązowienie oraz zamieranie wierzchołków pędów i korzeni. Ponadto na liściach, kwiatach i owocach mogą występować szkliste plamy. U pomidorów dochodzi do wystąpienia suchej zgnilizny wierzchołkowej.
- Siarka (C) – dochodzi do chlorozy całej rośliny, przy czym niekorzystne zmiany są najbardziej widoczne na młodych liściach.
Mikroelementy – objawy niedoboru pierwiastków u roślin
Mikroelementy stanowią poniżej 0,01% suchej masy u roślin, jednak nie można bagatelizować ich roli. Brak najważniejszych z nich ogranicza najważniejsze procesy fizjologiczne i może być przyczyną chorób. Dlatego warto postawić na nawozy, które mają także bogaty skład mikroelementów.
POLECAMY: Wiosenne nawożenie drzew i krzewów owocowych
- Bor (B) – niedobór powoduje obumieranie stożków wzrostu i objawia się kruchością ogonków liściowych. Ponadto może występować deformacja liści.
- Cynk (Zn) – objawy widoczne są najpierw na starszych liściach, to chlorozy z czasem przechodzące w nekrozy. Liście są drobniejsze i przedwcześnie opadają. Mrozoodporność jest obniżona.
- Miedź (Cu) – dochodzi do zamierania pędów i liści. Blaszki liści wyglądają jakby zwiędły.
- Mangan (Mn) – objawem niedoboru jest chloroza młodych liści. Zieleń słabo kwitnie i często jest porażana przez różnorodne choroby.
- Molibden (Mo) – podobne jak przy niedoborze azotu. Niedobór powoduje także żółtą plamistość liści. Jest ważnym składnikiem u motylkowych, bez niego dochodzi do hamowania brodawkowania (słabsza symbioza) i tym samym mniej wydajnego wiązania azotu atmosferycznego.
Chociaż zmiany wynikające z niedoborów żywieniowych u roślin nie są trwałe, lepiej takich sytuacji unikać. Dlatego nawożenie nie tyle powinno być intensywne, co rozsądne i zrównoważone.